Η φοιτητική εξεγερτικότητα και ελευθεριότητα ως μυητικό στάδιο για την επερχόμενη κανονικότητα

1.
Οι καταστασιακοί το 1966 στο “για την αθλιότητα των φοιτητικών κύκλων” έλεγαν ότι “ο φοιτητής στην Γαλλία είναι το πιο περιφρονημένο πλάσμα μετά τον αστυνομικό και τον παπά” γεγονός που δεν αποτελεί γαλλική ιδιαιτερότητα αλλά μάλλον οικουμενική πραγματικότητα.
Κάποια χαρακτηριστικά του φοιτητή όπως το ιδιαίτερο – συνήθως παλιομοδίτικο – στυλ ντυσίματος και κουρέματος, οι ιδιαίτερες – συνήθως άθλιες – περιοχές διαμονής του, οι ιδιαίτερες – συνήθως χαμηλής ποιότητας -διατροφικές του συνήθειες, οι ιδιαίτεροι – συνήθως λίγο χειρότεροι από αυτούς που προορίζονται για τους τουρίστες – χώροι διασκέδασης καθώς και η κατά κάποιον τρόπο ελευθεριάζουσα συμπεριφορά του θα τον έκαναν ακόμα πιο περιφρονημένο αν δεν αποδίδονταν στην φοιτητική του ιδιότητα.
Ο φοιτητής όμως δεν προβληματίζεται γι’ αυτό. Όχι απλά δεν τον ενοχλεί που η συμπεριφορά του, που τόσο αρέσκεται να επιδεικνύει, γίνεται ανεκτή από την υπόλοιπη κοινωνία λόγο της ιδιότητας του, αλλά είναι και περήφανος γι’ αυτό. Έχει την συνείδηση ότι η ιδιότητα του τον κάνει ξεχωριστό και δεν θα άξιζε να ασχοληθεί κανείς παραπάνω με αυτόν αν είχε τουλάχιστον και την συνείδηση ότι ο ρόλος του είναι εξ ορισμού συντηρητικός σε αντίθεση με αυτά που θέλει να φαντάζεται.

2.
Η φοιτητική ζωή είναι στην ουσία μια περίοδος μύησης, μια “τελετουργία διάβασης” οπού ο νέος – νέα μόλις περάσει από αυτήν θα αναγεννηθεί ως κάτι το “ανώτερο”. Με τα λόγια των καταστασιακών «Είναι ένας ρόλος προσωρινός που τον προετοιμάζει για τον οριστικό ρόλο που θα αναβάλει, ως θετικό και συντηρητικό στοιχείο μέσα στην λειτουργία του εμπορευματικού συστήματος. Δεν είναι τίποτα άλλο από μια μύηση. Η μύηση τούτη προσλαμβάνει εκ νέου, με τρόπο μαγικό όλα τα χαρακτηριστικά της μυθικής μύησης. Παραμένει τελείως αποκομμένη από την ατομική και κοινωνική πραγματικότητα. Ο φοιτητής είναι ένα ον μοιρασμένο ανάμεσα σε μια τωρινή και μια μελλοντική θέση, σαφώς διαχωρισμένων μεταξύ τους και των οποίων το όριο θα περάσει μηχανικά. Η σχιζοφρενική του συνείδηση του επιτρέπει να απομονώνεται μέσα σε μια “κοινότητα μύησης”, παραγνωρίζει το μέλλον του και γοητεύεται από τη μυστικιστική ενότητα που του προσφέρει ένα παρόν προφυλαγμένο από την ιστορία».

3.
Όπως οι τελετουργίες γενικά έτσι και οι τελετουργίες διάβασης έχουν συντηρητικό νόημα για την κοινότητα. Κατά τον κοινωνιολόγο της θρησκείας Emile Durkheim οι τελετουργίες συντηρούν πιστά τον πολιτισμό, διατηρούν το status quo και συνέχουν την κοινωνία.
Η φοιτητική ζωή έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τελετουργίας διάβασης. Αποτελείτε από τρία συστατικά μέρη, τον χωρισμό, την οριακότητα και την ένωση όπου ο νέος φεύγει από τις παλιές συνθήκες ζωής του, απομονώνεται και επανεμφανίζεται ως άλλος, γίνεται δεκτός ως νέα ύπαρξη. Ανάμεσα σε αυτές τις δυο καταστάσεις η ύπαρξη του ως κοινωνικό ον είναι ακαθόριστη.
Στις φυλετικές κοινότητες στην διάρκεια της περιόδου της διαβατίριας τελετουργίας το αγόρι βρίσκεται στην εξορία κλειδωμένο στο σπίτι της μύησης ή εξορισμένο από την φυλή σε απόμερη περιοχή που ισχύουν άλλα δεδομένα. Είναι μια περίοδος δοκιμασιών και ταπεινώσεων οπού ο νέος μακριά από την κοινότητα προσπαθεί να επιβιώσει αλλά είναι και μια περίοδος διδασκαλίας οπού οι νέοι διδάσκονται τους μύθους της φυλής τους. Τηρουμένων των αναλογιών το ίδιο ισχύει και στις σύγχρονες κοινωνίες με τους φοιτητές. Κατά την διάρκεια της φοιτητικής ζωής ο νέος – νέα βρίσκεται κατά κανόνα σε άλλη πόλη μακριά από την οικογένεια του και διαμένει σε άθλιες κατοικίες ή εστίες που προορίζονται ειδικά για αυτόν. Είναι μια περίοδος δοκιμασιών (αφού καλείτε να παπαγαλίσει μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα συγκεκριμένο όγκο πληροφοριών) και ταπεινώσεων (αναγκασμένος καθώς είναι να ζει σ’ αυτές τις άθλιες συνθήκες και να προσπαθεί να “επιβιώσει” μακριά από την οικογένεια του με τα λιγοστά μέσα που του παρέχονται). Είναι όμως και μια περίοδος διδασκαλίας οπού όπως οι νέοι της φυλετικής κοινότητας διδάσκονται τους μύθους της φυλής τους έτσι και οι φοιτητές διδάσκονται την γνώση που έχει συσσωρεύσει η σύγχρονη κοινωνία.
Σε αυτήν την περίοδο παρατηρούνται κάποιες ασυνήθιστες συμπεριφορές όπως το να φοράνε τα αγόρια κοριτσίστικα ρούχα ή να τρώνε φαγητά που είναι απαγορευμένα σε άλλες περιόδους, να κυκλοφορούν με ξυρισμένα κεφάλια, να βωμολοχούν, ή να περπατάνε με ένα παπούτσι. Τα αγόρια δηλαδή σε αυτήν την περίοδο κάνουν ότι είναι απαγορευμένο σε άλλες περιόδους. Είναι ελεύθερα να απαιτήσουν φαγητό με απειλή να κλέψουν ή να βανδαλίσουν. Το αντίστοιχο με τους φοιτητές οπού ντύνονται και χτενίζονται με τρόπο που δεν είναι ιδιαίτερα αποδεκτός από την κοινωνία και τρέφονται με φαγητά που μαγειρεύονται ειδικά γι’ αυτούς (φοιτητική λέσχη), με μακαρόνια και σουβλάκια. Ακόμα και η κλοπή είναι δικαιολογημένη αφού και ένας τίμιος μικροαστός μπορεί να δηλώσει με περηφάνια ότι όταν ήταν φοιτητής είχε κλέψει.

4.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο φοιτητής “μπορεί” και “οφείλει” να εξεγείρεται. Αλλά όχι πραγματικά. Όπως όλο το στάδιο της φοιτητικής ζωής είναι μια τελετουργία έτσι και η εξέγερση του δεν μπορεί να είναι παρά τελετουργική. Ο φοιτητής αναπαριστά τελετουργικά την εξέγερση. Ντύνεται και χτενίζεται όπως οι άνθρωποι περασμένων εποχών που πέτυχαν κάτι με την εξέγερση τους (έστω και αν αυτό το κάτι είναι μόνο η ανάμνηση της εξέγερσης), ακούει την μουσική τους και φωνάζει τα συνθήματα τους. Ο φοιτητής δεν εξεγείρεται στο παρόν αλλά με την “εξέγερση” του συμμετέχει τελετουργικά στις εξεγέρσεις του παρελθόντος.
Η ελευθεριότητα και η εξεγερτικότητα των φοιτητών δεν είναι τίποτα παραπάνω από την τυπική συμπεριφορά ατόμων που συμμετέχουν σε διαβατήριες τελετουργίες, στόχος των οποίων είναι να συντηρήσουν και να παγιώσουν την κοινωνική πραγματικότητα.



ex negativo
Θεσσαλονίκη 11.6.08